UX (User Experience), nam-I diğer Kullanıcı Deneyimi (KD), teknolojinin acımasız gelişim hızı karşısında ayakta durmaya çalışıyor. 18. ve 19. yy’da buharla çalışan makinelerin hayatımıza girmesiyle Endüstri devrimini yaşayan insanlık, elektrik sinyallerinin dijital olarak temsil edilmesiyle tahmin edilemeyen bir ivme ile peşi sıra teknolojik devrimler yaşamış; bu değişimler sadece insanlığın teknolojiye adaptasyonunu güçleştirmekle kalmamış, aynı zamanda teknolojiyi üreten teknik alanlarda alışkanlıkları değiştirmiştir. Kişisel bilgisayar ve mobil bilişim çağını henüz tam anlamıyla içselleştirememişken, Industry 4.0 olarak da adlandırılan, yeni endüstri devriminde, nesnelerin interneti (Internet of Things – IoT), büyük veri ve sanallaştırma teknolojilerinin, devasa teknoloji ekosisteminde her alanda etkisini göstermeye başladı. Industry 4.0 devrimi ile UX, kullanıcı deneyimi, nesnelerin interneti, kullanıcıların kimi zaman insanlar kimi zaman ise diğer sistemler/nesneler (Things) olduğu yeni bir saha ile tanışmıştır. IoT için kullanıcı deneyimi tasarlamak, deneyimli bir UX Tasarımcısı’nın alışageldiği bilişim hizmetleri tasarlamaktan farklı olacaktır. UX Tasarımcısı olarak, IoT’yi oluşturan gömülü sistemler veya ağ teknolojileri üzerine tecrübeniz olsa da sizi bekleyen zorluklara hazır olmalısınız:
Hizmeti oluşturan parçalar farklı yeteneklerle donatılmış pek çok cihaza dağıtılmış olabilir!
IoT cihazları birbirinden farklı şekil ve boyutlarda, çok çeşitli Giriş/Çıkış yetenekleri olan cihazlardır. Bazı IoT cihazları, akıllı enerji sayaçları ve bulaşık makinesi gibi, ekrana sahipken, diğerleri LED ve ses gibi farklı bilgilendirme arayüzlerine sahiptir.
Üstelik, bazı IoT cihazlarının bildiğimiz anlamda Giriş/Çıkış özellikleri olmasa bile, dağıtık IoT cihazlarından oluşan bir hizmetin kullanıcıları, birbirinden farklı Kullanıcı Arayüzü olan bu cihazları kullanmaktansa, bütünleşik bir sistemin kullanımı deneyimini bekler. Bu yüzden böyle bir sistem için UX tasarlarken, sadece tek tek cihazların UI kullanılabilirliğini değil, bunların hepsinin birbiri ile etkileşimli kullanılabilirliği gözetilmelidir: Birden Fazla Cihaza Dağıtılmış Kullanıcı Deneyimi (Distributed UX).
Sistemi oluşturan kaynak kodları pek çok farklı platformda çalışmaktadır!
Bir sistemi oluturan alt sistemlerin ve bunlarla ilgili kaynak kodların konfigürasyonu Sistem Modeli olarak adlandırılabilir. Normal şartlarda, kullanıcılar dağıtık sistemlerden oluşan servislerin sistem modeli ile ilgilenmezler, Internet Servisleri, Amazon servisleri gibi. Fakat, IoT hizmeti kullanıcıları bu detaylardan bu kadar kolay kaçamazlar.
Tipik bir IoT servisi şu bileşenlerden oluşur:
bir veya daha fazla gömülü sistembulut servisitablet, mobile veya bilgisayar gibi platformlar üzerinde çalışan, bir veya daha fazla kontrol cihazı
Geleneksel bir web servisine kıyasla kaynak kod birden fazla lokasyonda çalışmaktadır. Dolayısıyla, web servislerine kıyasla herhangi bir zamanda sistemin daha fazla alt bileşeninin hatalı olmalı ihtimali vardır. Hangi cihazda sistemin hangi işlevinin çalıştığına bağlı olarak bazı işlevler zaman zaman erişelemeyebilir.
Örneğin, evinizdeki aydınlatma sistemin kontrol eden bir sistem olduğunu hayal edin. Evin lambaları ve diğer aydınlatma aksesuarları bir gateway üzerinden Internet servisi ile cep telefonu uygulaması aracılığı ile kontrol edilebilmektedir. Evde olmadığınız zaman bazı ışıkları yakmanızı sağlayacak otomatik bazı kurallar tanımladığınızı düşünün.
Eğer evin Internet bağlantısı kesilirse, tanımladığınız otomatik kurallar hala çalışır mı? Eğer bu kurallar Internet servisinde veya cep telefonu üzerinde ise, elbette çalışmayacaktır. Eğer gateway üzerinde çalışırsa, otomatik kural çalışmaya devam edecektir. Bir kullanıcı olarak, güvenlik ışıklarınızın yanıp yanmadığını bilmek isteyeceksinizdir. Sistem modeli hakkında biraz bilgiye sahip olursanız, hangi cihazın hangi işlevi çalıştırdığını, dolayısıyla sistemin nasıl bozulacağını anlayabilirsiniz.
IoT sistemi henüz olgunlaşmış bir teknoloji olmadığı için sıklıkla hatalar olacaktır. UX tasarımcıları sistemin bazı parçaları arızalansa dahi, önemli işlevlerin çalışırlığını garanti etmeliler.
yy’da gelişen teknolojiler ile UX tasarımı tecrübesinin nasıl değiştiğini takip eden yazılarda incelemeye devam edeceğiz..